Kamienica Rynek 12
Zabytkowa XIX – wieczna kamienica znajdująca się w Radomiu na terenie Miasta Kazimierzowskiego
Kamienica Rynek 12 znajduje się w południowej pierzei radomskiego Rynku. Od wschodu przylega do XVIII – wiecznej kamienicy Rynek 13, a od zachodu do budynku obecnego Muzeum im. Jacka Malczewskiego, niegdyś Kolegium oo. Pijarów.
Jest to jednopiętrowy budynek z dwuspadowym dachem. Ściany na parterze są boniowane, okna zostały umieszczone w płytkich wnękach zwieńczonych łukami. Na piętrze, tuż nad wejściem do kamienicy, znajduje się balkon oparty na trzech stalowych, ozdobnych wspornikach. Od strony podwórza elewacja nie posiada żadnego detalu architektonicznego. Tutaj również znajduje się na piętrze balkon z prawdopodobnie oryginalną balustradą.
W 2021 r. zakończył się gruntowny remont kamienicy Rynek 12 i przyległych do niej oficyn. Na parterze w odrestaurowanych pomieszczeniach po dawnej aptece Kasprzykowskich działa Apteka Kultury, gdzie Muzeum im. J. Malczewskiego organizuje różne wydarzenia kulturalne m. in. spotkania z pisarzami. Właścicielem budynku jest obecnie Rewitalizacja Sp. z o.o.
Budynek został wpisany do Rejestru Zabytków - nr rej. 759 z 5.05.1972 oraz 228/A/83 z 6.09.1983
HISTORIA
Na początku XIX w. właścicielem działki, na której obecnie znajduje się kamienica Rynek 12 był Antoni Majewski (mydlarz, właściciel fabryki, gospodarstwa rolnego oraz sklepu). Od strony Rynku stał tu wówczas duży, drewniany, parterowy dom. Między tym domem, a Kolegium Pijarów znajdowała się prowadząca na działkę drewniana brama. Źródła podają, że stała tu również duża drewniana stajnia „na 12 koni”. Tylną granicą działki był mur miejski oraz baszta przylegająca do Kolegium Pijarów.
W roku 1823 baszta została rozebrana, a w jej miejscu, od strony nowoutworzonej ul Wałowej rozpoczęto budowę dwupiętrowej kamienicy (obecna Wałowa 22). Wkrótce, po rozbiórce drewnianego domu, rozpoczęto od strony Rynku budowę nowej jednopiętrowej kamienicy (Rynek 12). W roku 1824 oba murowane budynki już stały, chociaż jeszcze nie były ukończone. W następnych latach dobudowano wzdłuż działki dwie oficyny oraz pomieszczenie nazywane w źródłach wozownią.
W kamienicy Rynek 12 na piętrze znajdowały się mieszkania, natomiast parter przeznaczony był na sklepy. W połowie XIX w. Adolf Frick, znany specjalista od leków i społecznik, założył tu trzecią w Radomiu aptekę, na prowadzenie której otrzymał koncesję w roku 1848. Po jego śmierci zarządzali nią jego syn oraz wnuk. W 1903 r. aptekę odkupił Julian Kasprzykowski i prowadził ją do swojej śmierci w roku 1920.
W latach 1905 – 1907 w czasie epidemii cholery utworzono tu pierwszy Punkt Szybkiej Pomocy, w którym lekarze pełnili dyżur przez całą dobę. W razie potrzeby dojeżdżali do pacjentów wynajętą dyżurną dorożką. Następnym właścicielem apteki pod nazwą "J. Kasprzykowski i spadkobiercy" został syn Juliana Edward. Po jego aresztowaniu we wrześniu 1939 r. aptekę przejęła żona Halina. W czasie okupacji niemieckiej, w piwnicach kamienicy zorganizowano skład materiałów konspiracyjnych, lekarstw oraz żywności. Były one przekazywane na teren radomskiego getta, które znajdowało się po drugiej stronie kamienicy.
Po wojnie, na podstawie ustawy 8 stycznia 1951 r. aptekę upaństwowiono. Na początku lat 90. XX w. stała się własnością prywatną. Funkcjonowała do roku 2011.
ARCHEOLOGIA
Przed rozpoczęciem prac remontowych przeprowadzono przedinwestycyjne badania archeologiczne. Natrafiono wówczas na dziedzińcu na mocno przemieszane warstwy stratygraficzne naruszone w trakcie licznych prac ziemnych i remontów. Odkryto również kamienno – ceglane fundamenty na których postawiono kamienicę Rynek 12 oraz obie oficyny. Zebrany materiał zabytkowy datowany jest od wieku XV/XVI do współczesności.
LITERATURA, ŹRÓDŁA
Kalinowski W., Zabudowa rynku radomskiego na przełomie XVIII i XIX w., Biuletyn Kwartalny RTN, t. VI, 1969, z. 4;
Jędrzejewicz J., Radom. Szkice z dziejów miasta, Warszawa 1961;
GALERIA
