Kamienice Wałowa 19 i 21
XIX – wieczna kamienica znajdująca się przy ulicy Wałowej
Kamienice Wałowa 19 i 21 znajdują się w pierzei ulicy Wałowej na południe od Miasta Kazimierzowskiego, poza obrębem dawnej fosy. Miejsce to, chociaż znajdowało się po za średniowiecznymi murami miejskimi, zawsze pozostawało ściśle z nim związane.
W roku 2023 zakończono gruntowny remont kamienicy Wałowa 21. Przy ul. Wałowej 19 oraz od strony ul. Bóżnicznej powstały nowe budynki o charakterze mieszkalno – usługowym.
HISTORIA
Analizując plan Radomia z połowy XIX w. wykonany przez Stefana Balińskiego, można stwierdzić, że w miejscu, gdzie obecnie znajdują się powyższe budynki, mieścił się wówczas nieokreślony w chwili obecnej budynek murowany. Nie ma pewności, czy jest to obecna kamienica Wałowa 21. Zabudowania te zajmowały znaczną część działki. Na planie Balińskiego, na sąsiednim placu (dzisiejsza Wałowa 19) zaznaczono nieokreślony budynek drewniany, którego śladów nie udało się odsłonić w trakcie badań archeologicznych.
W okresie międzywojennym ulica Wałowa nadal pełniła funkcję targową. Od południa teren ten sąsiadował z parcelą, na której wybudowano synagogę. Od kwietnia 1941 roku do sierpnia 1942 ulica Wałowa znajdowała się w granicach zamkniętej dzielnicy żydowskiej, czyli tzw. dużego getta wyznaczonego na terenie Śródmieścia. W tym czasie plac przy ulicy Wałowej 19 nadal pozostawał pusty.
Po zakończeniu II wojny światowej w wolnych kamienicach, w tym również w domu przy ulicy Wałowej 21, osiedlili się nowi mieszkańcy. Na placu obok, w późniejszych latach wybudowano dwa drewniane „baraki”, które przez pewien czas pełniły funkcję sklepu – magazynu z farbami.
ARCHEOLOGIA
W latach 2017-2018 przy ul. Wałowa 19 i 21 przeprowadzono wyprzedzające sondażowe badania archeologiczne, które miały na celu odsłonięcie ewentualnych pozostałości dawnej zabudowy. Konstrukcje te w trakcie planowanego remontu i budowy nowej kamienicy mogłyby zostać zniszczone. Nie natrafiono jednak na żadne starsze obiekty, natomiast odsłonięte fragmenty fundamentów łączyć można z pozostałościami po znajdujących się w tym miejscu nowożytnych (XIX – XX w.) komórkach lokatorskich. Dosyć liczny i mocno przemieszany materiał zabytkowy wydatowany w większości na okres od XVI – XVII w. po wiek XIX – XX.
LITERATURA, ŹRÓDŁA
Sprawozdanie z opracowaniem materiału zabytkowego z sondażowych badań archeologicznych przeprowadzonych na działkach ewidencyjnych nr 11 i 12 przy ul. Wałowej 21-21A/Bóżniczna 6-6A w Radomiu, Radom 2021;
Kalinowski W., Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979;
Kiryk F., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie. XIII – XVI wiek, Kielce 1994;
Luboński J., Monografja historyczna miasta Radomia, Radom 1907;
Jędrzejewicz J., Radom. Szkice z dziejów miasta, Warszawa 1961;
GALERIA
